Türkiye'nin ilk iklim kanunu teklifi TBMM'de kabul edildi: Yeni dönem başlıyor

Kanun, her ilde vali başkanlığında İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu oluşturulmasını öngörüyor. Ayrıca, ithal edilen malların "gömülü sera gazı emisyonlarını" ele almak için "Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması" kurulabilecek.

GENEL İLKELER VE YASAL ÇERÇEVE

Yeni Kanun, iklim değişikliğiyle mücadelede "ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar ve göreceli kabiliyetler" ilkesini esas alıyor. Eşitlik, iklim adaleti, ihtiyatlılık, katılım, entegrasyon, sürdürülebilirlik, şeffaflık, adil geçiş ve ilerleme yaklaşımları kanunun temelini oluşturuyor. Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler, kamu yararı gözetilerek alınacak tedbirlere ve düzenlemelere uymakla yükümlü olacak.

Ulusal Katkı Beyanında, ülkenin kalkınma öncelikleri ve özel koşulları gözetilerek net sıfır emisyon hedefine ulaşmak için önlemler alınacak. Sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerindeki ilerlemeler yıllık bazda İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından izlenecek. Başkanlık, kurumlar arası koordinasyonu sağlamak, faaliyet ve standartları belirlemek, karbon fiyatlandırmasına ilişkin piyasa mekanizmalarını düzenlemekle yetkili olacak.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE MÜCADELE VE UYUM FAALİYETLERİ

Kanun, sera gazı emisyonlarının azaltılmasını, Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon hedefi ve İklim Değişikliği Başkanlığı strateji ve eylem planları doğrultusunda zorunlu kılıyor. Sektörel bazda belirlenen azaltım faaliyetleri, ilgili kurum ve kuruluşların görev ve sorumlulukları dahilinde gerçekleştirilecek.

İlgili kamu kurum ve kuruluşları, net sıfır emisyon hedefi ve döngüsel ekonomi yaklaşımıyla uyumlu olarak enerji, su ve hammadde verimliliği, kirliliğin kaynağında önlenmesi, yenilenebilir enerji kullanımı, karbon ayak izinin azaltılması gibi azaltım önlemlerini adil geçiş gerekliliklerini gözeterek uygulamakla yükümlü olacak. Ayrıca orman, tarım, mera ve sulak alanlarda karbon yutağı kayıplarını engellemek, yutak alanları artırmak ve korunan alanları muhafaza etmek için tedbirler alınacak.

İklim değişikliğine uyum faaliyetleri kapsamında ise mevcut veya olası kayıp ve zararları önlemeye, riskleri en aza indirmeye veya fırsatlardan yararlanmaya yönelik çalışmalar yürütülecek. Su kaynaklarının etkin yönetimi, ekosistem ve biyolojik çeşitliliğin korunması, tarım sektörünün iklim değişikliğine dirençli hale getirilmesi, afet risk değerlendirme ve erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi gibi konular da kanun kapsamında yer alıyor.

PLANLAMA, UYGULAMA VE FİNANSAL ARAÇLAR

Kurum ve kuruluşlarca hazırlanan tüm plan ve politika belgelerinde, yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan esaslar dikkate alınacak. İklim değişikliği strateji ve eylem planları, Başkanlık koordinasyonunda ulusal ölçekte hazırlanacak, uygulanacak ve izlenecek.

Her ilde vali başkanlığında, ilgili kurum ve kuruluşların ve yerel yönetimlerin temsilcilerinden oluşan "İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu" kurulacak. Yerel iklim değişikliği eylem planları, bu kurulların kararıyla büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer illerde ise il belediyeleri ve il özel idareleri tarafından hazırlanacak.

İklim değişikliğiyle mücadele faaliyetleri ve yatırımları için iklim finansmanı ve teşvik mekanizmalarının geliştirilmesi, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası araçlarının teşvik edilmesi esas olacak. İklim Değişikliği Başkanlığı, ulusal, sektörel ve tematik raporlar hazırlayacak, teşvik mekanizmaları geliştirecek ve Türkiye Yeşil Taksonomisini kuracak.

EMİSYON TİCARET SİSTEMİ VE KARBON PİYASASI KURULU

Kanunla birlikte İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından **Emisyon Ticaret Sistemi (ETS)** kurulacak ve ulusal tahsisat planlaması yapılacak. Doğrudan sera gazı emisyonlarına neden olan faaliyetleri yürüten işletmelerin, bu faaliyetleri gerçekleştirebilmek için İklim Değişikliği Başkanlığı'ndan sera gazı emisyon izni alması zorunlu olacak.

ETS kapsamında tahsisat teslim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletmelere yaptırımlar uygulanacak. Ücretsiz tahsisatlar, tarihsel emisyon verileri veya kıyaslama değerleri nispetinde sağlanabilecek.

Karbon Piyasası Kurulu, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı başkanlığında ilgili bakanlıkların, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı'nın, Sermaye Piyasası Kurulu'nun, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun ve İklim Değişikliği Başkanı'nın temsilcilerinden oluşacak. Kurul, ulusal tahsisat planını onaylayacak, ETS piyasasında ücretsiz tahsisatların dağıtımına karar verecek ve uluslararası karbon piyasasına konu olacak sektör, proje ve faaliyetleri tespit edecek.

İDARİ PARA CEZALARI

Kanunda, belirlenen yükümlülüklere uyulmaması halinde uygulanacak idari yaptırımlar da netleştirildi. Sera gazı emisyonlarının takibine ilişkin doğrulanmış raporunu süresi içinde sunmayanlara 500 bin Türk Lirasından 5 milyon Türk Lirasına kadar idari para cezası verilecek. ETS kapsamındaki işletmeler için bu cezalar iki kat olarak uygulanacak.

Ozon tabakasını incelten maddeleri mevzuata aykırı kullanan, ithal eden, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere 2,5 milyon Türk Lirası, bu maddeleri içeren ürünlere veya ekipmana servis hizmeti verenlere 250 bin Türk Lirası, etiketleme hükümlerine uymayanlara 120 bin Türk Lirası idari para cezası uygulanacak.

Florlu sera gazlarına ilişkin yasaklara veya sınırlamalara aykırı hareket edenlere 2,5 milyon Türk Lirası idari para cezası verilecek ve 3 aydan 6 aya kadar Hidroflorokarbon Kontrol Belgesi verilmeyecek. Hidroflorokarbonları kotasız veya kotayı aşan miktarlarda ithal edenlere 1 milyon Türk Lirası idari para cezası verilecek ve kotasında kesintiye gidilecek. Bildirim ve raporları veri tabanına süresinde girmeyen veya güncellemeyenlere 120 bin Türk Lirası idari para cezası uygulanacak.
---