Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi’nden deprem yazılımı: Etkileri harita üzerinde gösteriyor

BEUN Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, geçen yıl sosyal sorumluluk projesi kapsamında geliştirdikleri, Türkiye'deki her noktanın zemin ve fay hatlarının üretebileceği deprem bilgilerini gösteren internet tabanlı, interaktif Deprembis (Deprem Bilgi Sistemi) uygulaması için olası depremin etkileyeceği bölgeleri ve sarsıntı şiddetini renklerle gösteren bir modül geliştirdi. Kırmızıdan maviye doğru muhtemel hasar ve sarsıntı şiddetini renklerle gösteren yazılım, tüm Türkiye’yi kapsayacak şekilde, entegrasyon için gerekli hesaplamaların yapılmasının ardından ‘www.deprembis.com.tr’ adresinden ücretsiz olarak kullanıma sunulacak.

‘BİLGİ AÇLIĞINI GİDERMEK İÇİN YENİ ÖZELLİĞE İHTİYAÇ DUYDUK’

Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, depremin bir diğer boyutunun da beklenen depremler meydana geldiğinde en çok hangi bölgelerin etkileneceğin merakı olduğunu belirterek, “Bununla ilgili de televizyonlarda sürekli il, ilçe isimleri, mahalle isimleri verilerek açıklamalar yapılıyor ama biz bunu doğru bulmuyoruz. Çünkü bir mahallede, ilçede belli bir alan, çok zayıf zemin olabilirken; bazı alanlar çok güçlü zemin olabilir. Orada depremin hasarı düşük olabilir. Biz de vatandaşımızın bilgi açlığını gidermek için ‘deprembis.com.tr’ye ilave bir özellik daha getirme ihtiyacı duyduk. Burada bir fayın meydana getirebileceği en büyük deprem hesaplanabiliyor. Bunun üzerine vatandaşlarımız ekranda ilgilendikleri fayı tıkladıklarında arka plandan zeminle ilgili bilgiler çekilip yine fayın üretebileceği deprem bilgileri çekilip, literatürde var olan en büyük deprem ivmesini hesaplattırıp hangi noktada meydana gelen deprem ağır hasara neden olur, nerelerde daha hafif hasara neden olur, bunun hesabını uygulamaya yerleştirmek üzere bir yazılım geliştirdik. Vatandaşlarımız, ‘deprembis.com.tr’ üzerinden faya tıkladıklarında kendi alanlarında hafif hasar mı olur, ağır hasar mı olur; depremi şiddetli mi hissederler, yoksa az mı hissederler bunu görebilecekler” diye konuştu.

‘HANGİ ZEMİNİN DEPREMDEN NE KADAR ZARAR ALACAĞINI TAHMİN EDİYOR’

Yazılımın hesaplama yaparken, faya uzaklık, zemin durumu ve geliştirdikleri formülü kullandıklarını söyleyen Prof. Dr. Kutoğlu, “En önemli parametrelerin başında, faya uzaklık var. Bu faya uzaklık hesaplanıyor, onun yanı sıra bir de zemin durumu; zemin durumunu veren jeofizik parametreler var. Bu jeofizik parametrelerden yola çıkarak seçtiğiniz yerdeki zemin bilgisini de alıyor. Faya uzaklık, zemin bilgisi ve bir formülasyon var Bu formülasyonla bu veriler yerine konuyor. Bilgileri alıp yazılım hesaplamayı gerçekleştiriyor ve karşımıza hangi zeminin meydana gelecek depremden ne kadar zarar alacağını tahmin ediyor” ifadelerini kullandı.

TÜRKİYE GENELİNİ GÖSTERECEK

Yazılımın fay hatlarını analiz etmesinin zaman aldığını bu sebeple gerekli çalışmaları tamamladıklarında tüm Türkiye’yi kapsayacak şekilde uygulamaya entegre edileceğini söyleyen Prof. Dr. Kutoğlu, “Uygulama arka planda çok büyük veri kullanıyor. Bu nedenle hesaplama sırasında zaman geçiyor. Biz burada deprembis uygulamasında yoğun şekilde kullanım olduğunda, bir tıkanıklık meydana gelebileceği için biz bu hesaplama işlerini ayrıca kendimiz gerçekleştirip, hesaplanmış görüntüleri deprembis uygulamasına entegre edeceğiz. Kısa bir süre sonra da fayların deprembis uygulamasına entegre edilmiş halini vatandaşlarımız sayfadan görmeye başlayacaklar” dedi.

MARMARA’DAN GEÇEN FAYLAR İNCELENDİ

Marmara Denizi’nden geçen fay hattının doğu, batı ve güney kollarını geliştirdiği yazılım ile inceleyen Prof. Dr. Kutoğlu, şöyle devam etti:

“MTA haritasındaki bu fayın geometrisine göre ilgili formülü çalıştırdığımız takdirde, kırmızı bölgeler, olası deprem meydana geldiği takdirde depremi en güçlü hissedecek alanları gösteriyor. Sarı alanlar orta hasar olabilecek, yeşil alanlar çok hafif zarar olabilecek yerleri gösteriyor. Kırmızı bölgede bulunan yapıların bu zemin durumuna göre, yapı tarzına göre inşa edilmeleri gerekiyor. O yüzden bunların gerçekten hasar seviyesine göre yapıların buna uygun dizayn edilip edilmediğinin kontrol edilmiş olması gerekiyor. Gerekirse de kentsel dönüşüme öncelikli olarak bu kırmızıyla görünen alanlardan başlamak en doğrusu olur. Batı kolundaki fayı tek parça olarak değerlendirdiğimiz zaman karşımıza çıkan en enteresan şey, bu kolda beklenen deprem meydana geldiğinde İstanbul tarafında çok güçlü bir sarsıntı gözlenmiyor. Sarı bölgede kalıyor. Daha çok Çanakkale üzerinde sarsıntı çok daha güçlü olarak hissediliyor. Ağır hasar beklentisi de yine bu bölgede olacak gibi görünüyor. Kuzey Anadolu Fayı’nın güney segmenti, Gemlik körfezinden denizin içerisine dalıyor sonra Bursa’nın Marmara denizi kıyıları üzerinden Mudanya önlerinden Bandırma’ya doğru uzanıyor. Bu kol içinde olası deprem için hesaplamayı yaptığımız zaman görüyoruz ki, kıyı bölgelerinde ağır hasar meydana gelebileceği gibi Bursa’nın göller bölgesinde de zemin zayıf olduğu için o göl kıyılarında da ciddi hasar meydana getirme durumu söz konusu.”